Boşanma Prosedürü Nasıl İşlemektedir ?

Boşanma davası davacının ikametgahındaki ya da eşlerin davadan önce son olarak altı aydan beri birlikte oturdukları yerdeki Asliye Hukuk Mahkemesinde açılır. Eşlerden biri davacı diğeri ise davalı durumundadır. Ancak istisnai olarak anlaşmalı boşanma denilen bir halde eşlerin birlikte dava açması mümkündür. Yürürlükteki sisteme göre, boşanma talebinin kabul veya reddine göre hangi tarafın davacı olduğundan çok hangi tarafın kusurlu olduğu önem arz etmektedir. Davacı olmak sadece usul-i olarak tarafların hangi yükümlülüklerin yükleneceğine yönelik usul kurallarının uygulanması bakımından önem arz etmektedir. Boşanma davası harca tabi niteliktedir. Ancak davacı yan adli yardımdan yararlanma hakkına sahip olduğunu yeterli delillerle Mahkemeye ispat edebildiği durumda harçtan ve yargılama masraflarına tabi olmamaktadır. Ayrıcı bu imkandan, sadece boşanma davası sırasında değil hakimin evliliğe müdahalesinin istenebileceği ayrılık talebi gibi diğer tüm hukuk davalarında da yararlanmak söz konusudur. Nitekim Türkiye’de adli yardım müessesesinin bilinmemesi ve muhtaç olanlara, avukat, hakim ve diğer ilgililer tarafından yeterince hatırlatılmamış olması, özellikle sağlıksız evlilik nedeniyle mağdur olan kadının aslında devam ettirmek istemediği ve sona erdirebileceği elem dolu bir evliliğe katlanmasına sebep olabilmektedir. Zira çoğu durumda erkek karısının ekonomik yönden zayıf olmasını, aile içinde haksız bir baskı unsuru olarak kullanmakta ve kadınları maddi ve manevi baskı altına sokabilmektedir. Oysaki kadınlar bu imkandan haberdar olabilseler, kocalarına karşı haklı bir kendilerini koruma unsuru olarak kullanabilecektir.

Davanın usul bakımından işlemlerinin neticelenmesinden sonra hakim, boşanma için gerçek ve yeterli sebebin ya da şartların mevcut olduğu görüşüne ulaştığı takdirde boşanma kararı verecektir. Boşanma kararı ile birlikte talep edilmişse başka bazı hususlarda da karar verilmesi gerekebilir. Nitekim tarafların varsa, küçük ya da kısıtlı olan ve bu nedenle anne ve babalarının müşterek velayeti altında olan çocuklar hakkındaki bazı konular Mahkemece hüküm altına alınmaktadır. Hakim, çocukların velayetinin hangi tarafa ait olacağına (istisnai durumlarda velayeti anne babadan da alarak bunların yerine bir vasi atanmasına) ve velayet kendisinden alınan tarafın diğer tarafa çocukların bakılması için “iştirak nafakası” ödeyip ödemeyeceğine ve bunun miktarına karar vermelidir. Yine bunla ilişkili olarak, kendisine velayet hakkı verilmemiş olan anne ya da baba ile çocuk arasında şahsi ilişki kurulmasına da karar verir ve velayete sahip olmayan tarafa çocuk ile görüşmesi için süre belirleyebilmektedir.

Yine talep halinde gerekli kanuni şartlara sahip olan eşe diğer eş tarafından tazminat ve yoksulluk nafakası ödenmesine karar verilebilecektir. Eşlerden birinin tazminat isteyebilmesi için kusursuz olması ve boşanma nedeniyle maddi ya da manevi zarara uğrayacak olması gereklidir. Buna karşılık nafaka talep edebilmek için eşin boşanma sebebiyle büyük bir yoksulluğa düşecek olması ve nafaka ödeyecek olan taraftan daha fazla kusurlu olmaması aranmaktadır. Nafaka isteyenin kusursuz olduğu hallerde ödeyecek olan tarafın kusurlu olup olmaması önemli değildir. Bunun için erkeğin maddi olarak güçsüz ve kadının refah halinde bulunması gereklidir. Nafaka boşanan eşin kendi geçimi için ödenecek bir para olup süresiz olarak ve aylık ya da yıllık ödemeler şeklinde hüküm altına alınır. Pratikte, Türkiye’de mevcut kayıt dışı ekonomi ve kayıt dışı gelir sisteminden dolayı nafaka talep edenin ve nafakayı ödeyecek olan tarafın gerçek gelirini tespit etmek pek de mümkün olmayabilmektedir. Ancak tanık beyanları, maddi durumu iyi olan eşin önceki harcama kayıtları, mahkemece yapılacak tetkik sonrasında, davacı taraf talep ettiği nafakayı alabilmektedir. Nitekim mahkemece nafaka kararı verildikten sonra icra takibine geçilip, nafaka diğer eşten alınabilmektedir. Nafaka yükümlüsü olan eşin nafakayı ödememesi durumunda da nafakayı ihlal suçundan hakkından ceza davası açılıp, mahkumiyetine karar verilmektedir.