Fazla Mesai Nedir? Hangi Hallerde Fazla Mesai Söz Konusu Olur?

Fazla çalışma en temel şekilde işyerinde haftalık 45 saati aşan çalışmalar olarak tanımlanabilir. İş Kanununa göre normal şartlarda bir işyerindeki çalışma süresi haftalık 45 saattir. İşveren dilerse çalışma sürelerini bu sürenin altında belirleyebilmekte ancak üzerinde belirleyememektedir.
Bu 45 saatlik süreyi haftanın değişik günlerine dağıtmak isteyen işverenin önünde bazı kısıtlamalar bulunmakla birlikte, bu kısıtlamalara uyan işveren söz konusu süreyi haftanın günlerine dilediği gibi paylaştırabilir. Bu kısıtlamalardan en önemlisi, işçiye haftada en az bir gün hafta tatili verilmesi zorunluluğudur. Ayrıca bunun dışında işçinin günlük çalışma süresinin 11 saati aşmaması ve gece çalışmasının 7,5 saati aşmaması gerekmektedir. Belirtilen kısıtlamalara uyan işveren işçisinin çalışmakla yükümlü olduğu 45 saati dilediği günlere yayabilir.

Fazla mesai ücreti hangi durumlarda verilir?

İş Kanununa göre fazla mesai ücretine hak kazanmanın ön şartı işçinin haftalık çalışma süresinin 45 saatten fazla olmasıdır. İş Kanununda ve ilgili mevzuatta bunun bir istisnası bulunmamaktadır. Ancak Yargıtay, yerleşik içtihatlarında fazla mesai kavramını yorum yoluyla genişletmiş ve iki halde işçinin, haftalık çalışma süresi 45 saati aşmasa bile, fazla çalışma ücretine hak kazanacağını belirtmiştir. İş kanununa göre işçinin bir günde çalıştırılabileceği azami süre 11 saattir. İşyerinde arızi bir durum meydana geldiğinde işçi günlük 11 saatin üzerinde çalıştırılırsa ve takip eden günlerde daha az çalıştırılıp haftalık çalışma süresi 45 saati aşmayacak şekilde ayarlanırsa, bu işçiye fazla çalışma ücreti ödenmesi İş Kanununa göre gerekmese de Yargıtay kararlarına (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu. 2007/9-150 E. 2007/160 K. İçtihadına) göre işçi günlük çalışma sınırının üstünde çalıştırıldığı için haftalık çalışma süresine bakılmaksızın işçinin 11 saati aşan çalışmaları için fazla çalışma ücreti söz konusu olacaktır.

Gece çalışma saatleri nedir?

Aynı şekilde İş Kanunu işçinin gece çalışmasını 7,5 saatle sınırlama koymuştur. Çalışma hayatında «gece» en geç saat 20.00›de başlayarak en erken saat 06.00’ya kadar geçen ve her halde en fazla on bir saat süren dönem olarak tanımlanmış olup bir çalışma döneminin yarısında fazlasının geceye isabet etmesi halinde o çalışmanın gece çalışması olarak kabul edileceği tanımlanmıştır. Gece 7,5 saatin üzerinde çalışma yapan işçiye haftalık çalışma süresine bakılmaksızın 7,5 saatin üzerindeki çalışmaları için fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekir.
İş Kanunu fazla çalışmanın arızi olmasını öngörmüştür. Bu nedenle fazla çalışma ile ilgili bir akım sınırlamalar getirmiştir. Gece fazla çalışma yapılamayacağı, günlük çalışma süresinin 11 saati aşamayacağı gibi hükümlerin yanında en açık sınırlama bir yılda yapılabilecek azami fazla çalışma süresi ile ilgili getirilmiştir. İş Kanununa göre bir işçiye yılda en çok 270 saat fazla çalışma yaptırılabilir. Bunun üzerindeki fazla çalışmalar yasaklanmış olmakla beraber, buna rağmen yapılmışsa yine de ücretlerinin ödenmesi gerektiği unutulmamalıdır.
Kanununa aykırı olan bu durumun birtakım sonuçları olmakla beraber, bu aykırılık işçinin fiilen yaptığı çalışmanın karşılığını almaması sonucunu doğurmamalıdır.