Ticari İşletmenin Tanımı ve Unsurları Nelerdir?

İşletme, bir girişimci tarafından ekonomik menfaat sağlamak amacıyla emek ve sermayenin bağımsız şekilde bir araya getirilmesi olarak ifade edilebilir. İşletmeler iktisadi açıdan ticari işletmeler ve esnaf işletmeleri olarak ikiye ayrılmaktadır. Türk Ticaret Kanunu madde 11/1 hükmünde yer alan tanıma göre ticari işletme; esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan düzeyde gelir sağlamayı hedef tutan, faaliyetlerinin devamlı ve bağımsız şekilde yürütüldüğü işletmedir. Kanunda yer alan tanımdan da anlaşılacağı üzere, ticari işletmenin varlığından bahsedilebilmesi için öncelikle ekonomik ve ticari faaliyeti yürütmek amacıyla belirli bir organizasyon içerisinde oluşturulmuş bir işletmenin bulunması gereklidir. Böyle bir organizasyon olmaksızın kişisel olarak yapılan yatırımlar, büyük ölçüde kazanç sağlamış olsa da bir ticari işletmeyi oluşturmaz. Ekonomik bir menfaat sağlamayı hedeflemeyen, Türk Ticaret Kanununun 15. Maddesi hükmü uyarınca; “İster gezici olsun ister bir dükkânda veya bir sokağın belirli yerlerinde sabit bulunsun, ekonomik faaliyeti sermayesinden fazla bedenî çalışmasına dayanan ve geliri 11’inci maddenin ikinci fıkrası uyarınca çıkarılacak kararnamede gösterilen sınırı aşmayan ve sanat veya ticaretle uğraşan kişi esnaftır”. Hayır amaçlı, sportif, kültürel, ilmi ve bedeni maksatlarla icra edilen faaliyetler de ticari işletmenin varlığına yol açmazlar.

Ekonomik menfaat elde etmeyi amaçlayan işletmenin, ticari işletme olarak kabul edilebilmesi için gerekli olan unsur ise girişimcinin, esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan düzeyde gelir sağlamayı hedef tutmuş olmasıdır.
Ticari işletmenin diğer bir unsuru olan devamlılık, tek sefere mahsus, tesadüfî nitelikteki faaliyetlerin bir ticari işletmeye vücut vermeyeceğini ifade etmektedir. Faaliyetin devamlı olup olmadığı belirlenirken dikkate alınması gereken husus, girişimcideki devam kasıt ve amaçtır. Bir yıl sürecek olan otoyol inşaatı için yürütülen faaliyet örneğinde olduğu gibi, kısa bile olsa belirli bir zaman dilimi için devamlılığı planlanmış olan faaliyetlerde devamlılık unsurunun bulunduğu kabul edilmektedir. Yine, yaz aylarında faaliyet gösteren yazlık disko işletmelerinde, kış aylarında faaliyet gösteren kayak merkezlerinde olduğu gibi, işin niteliğinden kaynaklanan kesintiler de devamlılık unsurunu ortadan kaldırmamaktadır. Ticari işletmenin varlığından bahsedilebilmesi için, işletmenin gerek iç gerekse dış ilişkilerinde başka bir işletmenin irade ve işlemlerine bağlı olmadan faaliyet göstermesi diğer bir ifadeyle bağımsız olması da gerekir. Bu nedenle ticari işletmenin şubesi, ayrı bir ticari işletme olarak nitelendirilemez.